Cây dành từ lâu đã khá quen thuộc với nhiều người. Ngoài được trồng để làm cảnh, lấy bóng mát. Dân gian còn sử dụng cây dành dành như một vị thuốc quý để chữa nhiều căn bệnh. Hãy cùng tìm hiểu chi tiết hơn về cây dành dành và những công dụng tuyệt vời trong chữa bệnh được chia sẻ ngay bài viết sau đây.
Cây dành dành là gì?
Cây dành dành hay dân gian còn gọi là chi tử, thuỷ hoàng chi, mác làng cương(theo tiếng Tày). Tên khoa học của cây dành dành là Gardenia Jasminoides Ellis.
Dành dành là một cây thuốc nam quý. Cây phân thành nhiều cành, có chiều cao khoảng 2-3m. Lá dành dành có hình bầu dục dài hoặc hình thuôn trái xoan, nhẵn bóng, mọc đối hay mọc vòng 3 cái một. Lá kèm mềm ôm lấy cả cành như bẹ lá.
Hoa dành dành có màu trắng, mọc đơn ở đầu cành. Khi hoa tàn sẽ chuyển sang màu vàng nhạt, có mùi thơm. Cuống hoa phía trên chia 6 thùy, có 6 cạnh, đài 6, ống đài có 6 rãnh dọc, tràng có ống tràng nhẵn. Nhị 6, chứa nhiều noãn bầu 2 ô không hoàn toàn. Quả có màu vàng, thuôn bầu dục, có góc cạnh dài khoảng 3cm. Thịt của quả có màu nâu đỏ và chứa nhiều hạt. Quả có vị đắng, mùi thơm.
Cây dành dành có 2 loại. Một loại là cây dành dành núi có quả tròn ngắn dùng để làm thuốc chữa bệnh. Một loại khác đó là dành dành nước có quả to và dài hơn dùng làm chất nhuộm.
Phân bố và sử dụng cây dành dành
Cây dành dành thường mọc hoang dại ở gần rạch nước. Hoặc còn có thể trồng để làm cảnh. Cây được trồng nhiều ở các vùng đồng bằng từ Nam Hà cho đến Long An.
Tất cả bộ phận của cây như lá, thân, rễ, quả, hoa, vỏ thân đều được sử dụng để làm thuốc. Lá thu hái quanh năm và sử dụng tươi. Rễ đào về rửa sạch sau đó thái lát nhỏ và đem phơi hoặc sấy khô để dùng dần. Quả dành dành thu hoạch khi chín, bỏ phần cuống và đem sấy khô hoặc phơi khô. Quả được gọi là vị thuốc chi tử. Quả bóc vỏ trước khi chín được gọi là chi tử nhân.
Hoa dành dành có mùi rất thơm. Thường được sử dụng để làm dịu mắt, chữa đau mắt, đau tử cung. Tại Trung Quốc còn dùng vỏ rễ của cây dành dành để làm thuốc cầm máu, làm thuốc đòn ngã.
Thành phần hóa học của cây dành dành
Trong thành phần của cây dành dành có chứa các chất như: geniposid, gardosid, gardenosid, geniposid, geniposidic acid gardenin, scandosid methyl ester, shanzhisid. Lá cây dành dành chứa hợp chất có công dụng diệt nấm. Hoa dành dành chứa thành phần acid gardenic, acid gardenic B và có 0,07% tinh dầu.
Cây dành dành theo đông y có tính hàn, vị đắng. Mang lại công dụng lợi tiểu, thanh nhiệt, tiêu viêm và chỉ huyết.
Tác dụng chữa bệnh của cây dành dành
Cây dành dành và những công dụng tuyệt vời trong chữa bệnh mà mọi người nên biết đó là:
- Chữa mắt đau và đỏ.
- Hỗ trợ chữa chứng vàng da ở những người uống nhiều bia rượu.
- Chữa viêm gan vàng da cấp tính do thấp nhiệt.
- Chữa chảy máu cam, lỵ ra máu.
- Trị bỏng.
- Bị chó dại cắn.
- Chữa sưng đau do gãy xương.
- Chữa viêm bàng quang cấp tính, tiểu ra máu.
- Chữa bong gân, đau nhức.
- Chữa phù thũng do nhiệt độc.
- Hỗ trợ điều trị sỏi tiết niệu, bí tiểu tiện.
- Chữa mụn nhọt.
- Chữa miệng lở loét, đau họng khó nuốt.
- Trị ho ra máu.
- Chữa nhức đầu, mắt đau, ù tai.
- Chữa đầy bụng, bứt rứt không yên sau khi bị thương hàn.
- Trị thương hàn thấp nhiệt.
- Chữa mắt đỏ kèm chứng táo bón.
- Trị đau nóng vùng dạ dày.
- Chữa kiết lỵ sau sinh.
- Trị tiểu tiện không thông.
- Trị tiểu rắt, tiểu buốt.
- Đi tiểu ra máu do độc rượu.
- Trị tiểu ra máu do nhiệt độc.
- Chữa đại tiện ra máu tươi.
- Hỗ trợ chữa cho phụ nữ mang thai bị phù do thấp nhiệt.
- Trị ăn uống không được, trị chứng đau xóc bụng do lạnh nóng xung đột.
- Chữa cho trẻ nhỏ bị bứt rứt, nóng nhiệt, tích nhiệt ở dưới, không ăn.
- Chữa mụn nổi hột thịt đỏ.
- Chữa bệnh vàng da, mình nóng.
Lưu ý khi dùng cây dành dành
Ngoài tác dụng chữa bệnh, dành dành còn được dùng làm màu cho bánh phu thê.
Do có tính lạnh nên những ai đang bị tiêu chảy hay cơ thể có thể hàn không nên sử dụng dành dành.
Trước khi sử dụng dành dành làm thuốc người bệnh nên hỏi qua ý kiến của thầy thuốc, bác sĩ.
Trên đây là thông tin về Cây dành dành và những công dụng tuyệt vời trong chữa bệnh. Mong rằng đã giúp mọi người có thêm kiến thức bổ ích về vị thuốc quý này.
Trả lời