Vị thuốc xuyên khung được các danh y sử dụng nhiều trong các bài thuốc hoạt huyết dân gian. Tác dụng chữa bệnh của vị thuốc này vẫn còn nhiều điều để khám phá thêm. Bài viết sau đây sẽ giới thiệu về xuyên khung và 26 công dụng chữa bệnh tuyệt vời. Hãy cùng tìm hiểu nhé!
Table of Contents
Xuyên khung là gì?
Xuyên khung là cây thân thảo, sống dai. Thân cây mọc thẳng, ruột rỗng, ngoài mặt thân cây có các đường gân dọc. Lá xuyên khung mọc so le, kép 2 – 3 lần. Lá chét có cuống dài, phiến lá rách sâu, cuống lá dài khoảng 9 – 17cm. Dùng tay vò lá xuyên khung có mùi thơm đặc trưng.
Hoa mọc thành tán kém, nhỏ, màu trắng, cuống ngắn khoảng 1cm. Quả hình trứng.
Cây xuyên khung có nguồn gốc ở Trung Quốc. Hiện nay, dược liệu này đã được di thực ở nhiều nơi. Ở nước ta, thảo dược này được tìm thấy ở các tỉnh như Hà Giang, Lào Cai, Hưng Yên hay Tam Đảo dạng mọc hoang hoặc được trồng đều có.
Bộ phận dùng, thu hái, chế biến, bảo quản
+Bộ phận dùng: Rễ củ của cây xuyên khung được thu hái làm dược liệu. Củ được thu hái phải có kích thước lớn, vỏ ngoài có màu đen, bên trong màu vàng trắng, mùi thơm, cầm chắc tay.
+Thu hái: Thu hái ở cây trồng được ít nhất 2 năm.
+Bào chế:
- Rửa sạch, đem ủ từ 2 – 3 ngày đêm cho đến khi củ mềm. Sau đó đem đi thái lát mỏng từ 1 – 2mm, phơi nắng hoặc sấy nhẹ. Hoặc sau khi thái mỏng có thể sao xuyên khung cho thơm (theo Phương Pháp Bào Chế Đông Dược).
- Đem xuyên khung ngâm nước khoảng 1 giờ. Tiếp tục ủ kín trong 12 giờ đến khi củ mềm, tiến hành thái lát dày khoảng 1mm và phơi khô. Hoặc dùng xuyên khung thái từng lát mỏng và ngâm với rượu (dùng 8 lít rượu cho 640g xuyên khung), sao với lửa nóng cho đến khi xuyên khung hơi đen. Lấy ra để nguội và dùng dần (theo Trung Dược Đại Từ Điển).
- Ngâm xuyên khung với nước, sau đó đem ủ cho mềm. Thái phiến, phơi cho khô, có thể dùng sống hoặc ngâm rượu (theo Đông Dược Học Thiết Yếu).
+Bảo quản: Nơi râm mát, khô ráo.
Thành phần hóa học của xuyên khung
Xuyên khung có chứa nhiều thành phần hóa học: Ancaloid, saponin, Chuanxiongzine, Perlolyrine, Indole, Tetramethylpyrazine, 1-5-Hydroxymethyl-2-Furyl-9H-pyrido, Wallichilide, 3-Butylidene-7-Hydroxyphthalide , 3-Butylidenephthalide, Ligustilide, 4-Hydroxy-3-Methoxy styrene, Protocatechuic acid, 1-Hydroxy-1-3-Methoxy-4-hydroxyphenyl ethane, Butylphthalide, Hydroxybenzoic acid,…
Tác dụng dược lý và chủ trị
Nghiên cứu cho thấy xuyên khung có tác dụng ức chế đối với một số loại vi khuẩn gây bệnh như thương hàn, vi khuẩn tả hay Shigella sonnei. Điều này cho thấy dược liệu có tính kháng khuẩn, kháng sinh.
Đối với hệ thần kinh, xuyên khung có tác dụng an thần, gây ngủ khi thử nghiệm trên chuột. Ở hệ tim mạch, dược liệu này có tác dụng làm tăng co bóp hoặc giảm nhịp tim ở ếch, cóc, kích thích lưu thông tuần hoàn máu não và làm hạ huyết áp kéo dài do tác dụng của chất Ancaloid.
Ngoài ra xuyên khung còn thể hiện khả năng chống đông máu, làm ngưng tập tiểu cầu và ức chế co bóp tử cung.
Theo Đông y, xuyên khung có tác dụng bổ huyết, nhuận táo, khai uất, khu phong, chỉ thống, nhuận Can, khứ phong. Chủ trị đau đầu, đau khớp, rối loạn kinh nguyệt, đau bụng kinh, căng tức ngực sườn, sản hậu, liệt nửa người do tai biến…
Dùng độc vị hoặc kết hợp cùng các thảo dược khác sắc uống, làm hoàn. Liều dùng thông thường là 4 – 8g/ngày.
Tác dụng của xuyên khung
Chữa đau đầu do khí hư
Dùng thiên thai ô lược, xuyên khung mỗi thứ bằng lượng nhau, đem đi tán bột. Mỗi lần dùng 8g uống với nước trà.
Làm giảm đau nhức cơ thể
- Chuẩn bị một thang thuốc gồm xuyên khung, bạc hà mỗi vị 6g; tế tân, cam thảo mỗi vị 4g; phòng phong, kinh giới, bạch chỉ mỗi vị 12g.
- Nấu nước uống nhiều lần trong ngày thay cho trà.
Hỗ trợ điều trị bệnh loãng xương
- Dùng 100g xuyên khung nghiền thành bột, sao nóng
- Bọc thuốc vào một miếng vải đắp vào chỗ bị đau mỗi ngày 3 – 4 lần.
Chữa ung nhọt sưng đau
- Xuyên khung nghiền thành bột mịn trộn với cam phấn và một ít dầu mè
- Thoa hỗn hợp vào khu vực bị mụn nhọt giúp giảm sưng đau
Chữa đau nửa đầu
+ Cách 1:
- Lấy xuyên khung nghiền thành bột mịn, cất vào lọ đậy nắp kín lại dùng dần
- Mỗi lần lấy 6g bột hòa với nước sôi và một ít rượu uống
- Mỗi ngày dùng 2 – 3 lần
+ Cách 2:
- Xuyên khung tán bột
- Khi dùng lấy 4 – 6g pha với nước chè, uống ngày 2 lần
Chữa hôi miệng
- Lấy 1 nắm xuyên khung nấu nước
- Chờ cho nước nguội lấy ngậm và súc miệng mỗi ngày vài lần
Chữa kinh nguyệt không đều, nhau thai không ra
- Lấy 10g xuyên khung, 15g dã thiên ma, 10g đương quy, 10g dư dung, 8g sung úy tử.
- Nấu nước uống hàng ngày
Trị đau bụng kinh
- Dùng 8g xuyên khung, vân quy và bạch thược mỗi vị 10g, thoát hạch nhân và hồng hoa mỗi vị 6g
- Sắc uống mỗi ngày 1 tháng trong kỳ hành kinh để giảm cơn đau
Hỗ trợ điều trị bệnh tim mạch
- Dùng 10g xuyên khung sắc với 500ml nước trong khoảng 30 phút
- Gạn thuốc chia 3 lần uống trong ngày
Làm sạch máu bầm sau sinh
Chuẩn bị: 12g xuyên khung, 32g vân quy, 2g cầm kê thiệt thảo, 14 nhân hạt đào, 2g hoắc hương
Nấu tất cả với 1 lít nước uống hết trong ngày.
Chữa đau răng
Lấy 1 quả xuyên khung sấy khô, thêm tế tân rồi nghiền nhỏ xát vào răng.
Trị sốt ở trẻ nhỏ, mắt sưng đỏ
- Kết hợp xuyên khung, bạc hà, huyền minh phàn mỗi vị 6g
- Nghiền nhỏ, lấy một ít bột thuốc cho trẻ hít vào mũi
Chữa hoa mắt, chóng mặt
- Dùng xuyên khung và hòe tử mỗi vị 31g
- Đem cả 2 nghiền nhỏ. Mỗi lần lấy 9g uống chung với nước trà
Chữa đau ngực, đau bụng sau sinh
- Nguyên liệu cần có gồm: Xuyên khung, mộc hương, tần quy, nhân hạt đào, quế tâm mỗi loại 40g
- Tán thành bột mịn bảo quản trong hũ kín
- Mỗi lần lấy 4g uống chung với rượu nóng
Chữa đau đầu sau khi sinh hoặc do khí hành ngược
- Dùng 6g xuyên khung, 6g thiên thai ô dược
- Nghiền bột, uống chung với nước ép từ cây hành
Chữa ngực sườn đầy tức
+ Cách 1:
- Lấy 8 – 10g xuyên khung, mã kế, củ gấu, lục khúc, tiên chi (sao)
- Tán thuốc thành bột uống với nước ấm ngày 1 lần
+ Cách 2:
- Dùng hồng hoa và xuyên khung mỗi vị 6g, chỉ xác, quy vĩ mỗi vị 10g, hương phụ, đào nhân, thanh bì mỗi vị 8g.
- Cho tất cả vào ấm sắc với nửa nước nửa rượu uống 3 – 4 lần trong ngày.
Điều trị xuất huyết tử cung do rối loạn chức năng
- Chuẩn bị 25g xuyên khung, 30ml rượu trắng, 250ml nước lọc
- Đem xuyên khung ngâm với nước và rượu trong 60 phút
- Tiềm hỗn hợp trên lửa nhỏ
- Chắt nước chia làm 2 lần uống
- Sau vài ngày khi đã cầm được máu thì giảm liều xuống và tiếp tục duy trì dùng trong 8 – 12 ngày để trị khỏi bệnh.
Trị bệnh động mạch vành, ngực đau thắt
- Dùng 10g xuyên khung sắc với 500ml nước trong khoảng 30 phút
- Gạn thuốc chia 3 lần uống trong ngày
Chữa đau đầu, chóng mặt, sợ gió, ra mồ hôi nhiều, ngực có đàm ẩm
- Dùng 640g xuyên khung, 160g thần thảo
- Tán 2 vị trên thành bột mịn, trộn chung với mật vo viên hoàn
- Mỗi lần uống 8 – 12g cùng nước trà.
Xem thêm:
- CÂY KHƯƠNG HOẠT CÙNG 14 CÔNG DỤNG CHỮA BỆNH TUYỆT VỜI
- 15+ CÔNG DỤNG CÂY XƯƠNG KHỈ KHIẾN BẠN NGẠC NHIÊN
- BẠCH THƯỢC VÀ 16 CÔNG DỤNG CHỮA BỆNH TUYỆT VỜI
Đối tượng sử dụng xuyên khung
- Người cơ thể yếu ớt.
- Người thường xuyên bị đau đầu.
- Người thiếu máu.
- Phụ nữ bị đến kỳ kinh nguyệt, ra máu không đều, kinh nguyệt bất ổn.
- Người bị nhiễm lạnh.
- Người đau nhức xương khớp.
- Lưu ý khi dùng xuyên khung.
- Phụ nữ có thai nên dùng cẩn thận với vị thuốc này.
- Không nên lạp dụng thuốc vì có thể gây suy giảm trí nhớ.
- Những người bị kinh nguyệt nhiều, âm hư, các chứng bệnh liên quan đến xuất huyết ở da, nội tạng nên sử dụng cận thận một chút.
Một số lưu ý khi sử dụng xuyên khung
Kiêng kỵ khi dùng xuyên khung:
- Bệnh thượng thực hạ hư, nôn mửa, ho, mồ hôi trộm, miệng khô, phát khát, âm hư hỏa vượng, phiền táo, không nên dùng
- Tỳ hư, hỏa uất, bụng đầy, ăn ít
- Thượng thực hạ hư mà khí hư, âm hư hỏa vượng, không dùng
- Đờm suyễn, khí thăng, không dùng
- Uống nước sắc xuyên khung lâu ngày làm mất chân khí
Giá bán xuyên khung là bao nhiêu?
Trước thực trạng thuốc đông dược kém chất lượng, nguồn gốc không rõ ràng,… xuất hiện tràn lan trên thị trường, làm ảnh hưởng tới hiệu quả điều trị cũng như ảnh hưởng tới sức khỏe của bệnh nhân. Việc lựa chọn những địa chỉ uy tín để mua thuốc đông dược là rất quan trọng và cần thiết.
Xuyên Khung là vị thuốc nam quý, được sử dụng rộng rãi trong YHCT. Hiện tại hầu hết các cửa hàng thuốc đông dược, phòng khám đông y, phòng chẩn trị YHCT… đều có bán vị thuốc này. Tuy nhiên người mua nên chọn những địa chỉ có uy tín, đảm bảo chất lượng, có giấy phép hoạt động để mua được vị thuốc đạt chất lượng. Hiện xuyên khung có giá vào khoảng 250.000 đến 350.000 VNĐ/KG.
Hy vọng qua bài viết sau đã cung cấp được thông tin bổ ích cho quý độc giả về xuyên khung và 26 công dụng chữa bệnh tuyệt vời. Tham khảo thêm các cây thuốc dân gian hữu ích khác trên blog nhé!. Chúc bạn luôn vui khỏe!
Trả lời